Betaald en zeker werk is in Nederland een schaars goed aan het worden. Officieel zijn 650.000 mensen werkloos, en een groot deel van de banen die de afgelopen jaren gecreëerd zijn waren flexbanen. Daarnaast zijn er nog veel meer mensen die graag betaald zouden willen werken, maar geen betaald werk hebben. Dat komt onder andere door de financieel-economische crisis en door de bezuinigingen, maar de vraag is of er niet meer aan de hand is. Door technologische veranderingen - robotisering - kan veel werk goedkoper door machines worden gedaan dan door mensen.
Op dit moment zien we al dat terwijl sommigen niet aan werk kunnen komen, anderen zich over de kop werken of afhankelijk zijn van onzekere minibaantjes. Of onbetaald het werk doen dat tot voor kort betaald werd. Op de arbeidsmarkt tekent zich duidelijk een trend naar ‘flexibilisering’ af. Steeds meer mensen werken als zzp-er, als oproepkracht, of op een tijdelijk contract. Soms naar tevredenheid, maar veel mensen voelen zich steeds meer opgejaagd om altijd bereikbaar te zijn, flexwerkers nemen noodgedwongen elke klus aan, mensen stapelen deeltijdbanen om voldoende inkomen te kunnen genereren. Zo blijft er weinig tijd over voor familie en vrienden, zorg voor kinderen, mantelzorg en ontspanning. Daarnaast zal vergroening van de economie leiden tot grote veranderingen op de arbeidsmarkt: werkgelegenheid zal verschuiven van milieuvervuilende activiteiten naar duurzame activiteiten in een circulaire economie.
Het zijn dit soort structurele veranderingen op de arbeidsmarkt die aanleiding geven om opnieuw na te denken over hoe werk en inkomen georganiseerd is in onze samenleving in de 21e eeuw. De vraag is wat we verstaan onder “volledige werkgelegenheid” en of dat ideaal in de toekomst ooit nog optreedt. En misschien net zo relevant: is dit wel een nastrevenswaardig doel in een ontspannen samenleving? Hoe ziet GroenLinks het ideale ‘werken in de 21e eeuw’ voor zich? En welke rol speelt de overheid hierbij?
Bram van Ojik schetst in zijn essay ‘Kiezen om te Delen’ (september 2013, zie groenlinks.nl/werk) een brede verzorgingsstaat waarin mensen zich naar eigen wens kunnen ontplooien, maar ook zekerheden hebben. Het is zaak deze voorstellen verder uit te
discussiëren: hoe richten we een toekomst vast en betaalbaar stelsel van werk en inkomen in?
In deze notitie worden deze overkoepelende vragen uitgewerkt in vier subthema’s: (i) Hoe zorgen we voor meer en een eerlijker verdeling van werk?; (ii) Hoe zorgen we voor een stelsel met basiszekerheden voor iedereen?; (iii) Hoe willen we omgaan met de koppeling tussen werk en inkomen?; en (iv) Hoe krijgt de transitie vorm van werk in onze huidige, vervuilende, economie naar werk in een groene economie? Bij deze subthema’s worden concrete discussiepunten geformuleerd, alsmede verwijzingen gegeven naar achtergrondliteratuur voor degenen die zich verder willen verdiepen.